Budżet obywatelski Warszawie jest niesprawiedliwy? Mniejszość decyduje o większości

- W 2021 r. w warszawskim budżecie obywatelskim 39% wyborców zdecydowało o przeznaczeniu 46% pieniędzy na projekty dotyczące infrastruktury rowerowej. W tym samym rozdaniu 4,5% wyborców, głosujących za modernizacją bieżni przy Szkole Podstawowej nr 222 (której sfinansowanie kosztowałoby 3,2% wszystkich środków) w ogóle nie otrzymało finansowania - tak obrazuje niesprawiedliwość budżetu obywatelskiego z ostatnich lat Uniwersytet Warszawski.

Nowe, bardziej sprawiedliwe, rozwiązanie zaproponował m. in. dr hab. Piotr Skowron, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. „Metoda równych udziałów” ma zagwarantować, że 4,5% głosujących mogłoby uzyskać 4,5% pieniędzy z budżetu na wybrane przez siebie projekty.

Każdy ma być zadowolony

Do lepszego wyjaśnienia nowego systemu naukowcy użyli metafory:

- Jeżeli dziesięcioro dzieci, mając dwudziestozłotowy banknot, głosami większości zdecyduje w sklepie o zakupie czekoladek, wówczas te z nich, które wolałyby żelki lub czipsy, powrócą ze sklepu niezadowolone. Jeśli jednak podzielić pieniądze po równo, a więc po dwa zł na każde dziecko, wtedy mniejszość, która woli żelki (trójka z dziesięciorga), miałaby razem sześć zł i paczkę żelków do podziału - tym według naukowców jest właśnie metoda równych udziałów w zastosowaniu do budżetu obywatelskiego.

Nowe rozwiązanie zostało opracowane na podstawie wielu analiz danych z prawdziwych budżetów obywatelskich w różnych miastach. Badacze podkreślają też, że sprawiedliwość i funkcjonalność proponowanego przez nich systemu gwarantuje przetestowana matematyka.

- Poświęciliśmy dużo czasu, żeby przejść całą drogę od stworzenia teorii proporcjonalności i udowodnienia twierdzeń, czyli badań czysto teoretycznych, poprzez ewaluację tej metody w oparciu o dane z prawdziwych instancji budżetu obywatelskiego i przeprowadzanie symulacji, aby na końcu dojść do wdrożenia. Czyli pokazania, że cały ten proces można przeprowadzić od początku do końca i że na całej tej drodze nigdzie nie spotykamy rzeczy nieprzewidywalnych. No i udało nam się to wdrożyć - mówi prof. Piotr Skowron.

Rozwiązanie przetestowane w praktyce. Pierwsze miasta wdrożyły nowy system

System równych udziałów został już sprawdzony przez kilka miast. Jako pierwsza przetestowała go Wieliczka, rozliczając w ten sposób część budżetu obywatelskiego. W jej ślady poszło także miasto Świecie. System przetestowano także za granicą. W taki sposób swój budżet rozliczają szwajcarskie Aarau i Winterthur oraz Assen w Holandii.

- Mamy już dwuletnie doświadczenie korzystania z tego systemu i bardzo wysoko go oceniamy. Uważam, że jest bardziej sprawiedliwy niż ten system, w którym zwycięża projekt, który zdobywa najwięcej głosów. Pewnym mankamentem jest to, że metoda równych udziałów jest mniej zrozumiała. Intuicyjnie myślimy, że kto zdobędzie więcej głosów, wygrywa. Tutaj niekoniecznie tak jest. Będziemy kontynuować stosowanie tej metody, bo jesteśmy bardzo zadowoleni - powiedział nam sekretarz gminy Świecie Jakub Kochowicz.

W tym roku pierwszy raz w Polsce nowa metoda będzie wykorzystana w budżecie całego miasta i to blisko Warszawy. Na taki krok zdecydował się Pruszków. 

- Spodziewamy się większego zaangażowania mieszkańców i pojawienia się nowych, różnorodnych pomysłów, które wcześniej mogły być niedostrzegane. Metoda równych udziałów – jak trafnie zauważył dr Skowron – poszerza grono beneficjentów zwycięskich projektów, dając realną szansę także mniejszym społecznościom i mniejszym projektom. Wierzymy, że taki model nie tylko zwiększy poczucie sprawczości, ale i podniesie jakość zgłaszanych inicjatyw w kolejnych edycjach - tłumaczy nam Bartosz Brzeziński, radny Pruszkowa.

Warszawa zmienia budżet obywatelski. Nowe zasady od tego roku

Warszawa w tym roku także zdecydowała się na zmianę zasad głosowania w budżecie obywatelskim. Stolica nie wprowadza co prawda metody równych udziałów, ale zmodyfikowała sposób głosowania, który także ma wspierać lokalne inicjatywy. 

W czerwcu warszawiacy zagłosują nie w dwóch kategoriach (projekty dzielnicowe i miejskie) jak wcześniej, a w trzech. Budżet obywatelski obejmie projekty: 

• miejskie (20% pieniędzy),
• dzielnicowe (30% pieniędzy)
• lokalne (50% pieniędzy). 

Każdy będzie mógł zagłosować na maksymalnie 5 projektów w każdej z kategorii. Aktualnie trwa etap weryfikacji zgłoszonych w tym roku projektów. Głosowanie ruszy 1 czerwca i potrwa dwa tygodnie. Wyniki poznamy 1 lipca.