Lot polskiego naukowca w kosmos. Warszawskie eksperymenty na ISS

11 czerwca zapisze się jako ważna data w historii polskiej nauki i rozwoju technologii. Sławosz Uznański-Wiśniewski odbędzie lot w kosmos. Na pokładzie ISS przeprowadzi 13 eksperymentów i zrealizuje bogaty program edukacyjny. 

-Możliwość przeprowadzenia przez dra Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego eksperymentów na pokładzie wielkiego laboratorium jakim jest Międzynarodowa Stacja Kosmiczna, można porównać do koła zamachowego – powiedziała Raportowi Warszawskiemu Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka, rzecznik prasowa Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk.

Eksperymenty naukowców z Warszawy na ISS

Kilka eksperymentów zostało przygotowanych m.in. przez warszawskich ekspertów z Wojskowej Akademii Technicznej oraz z firmy Svantek z siedzibą w stolicy. Polska misja IGNIS jest częścią misji Ax-4.

- Bardzo wielu polskich naukowców dziedzin technicznych, ale również biologów czy specjalistów z zakresu medycyny i psychologii aż do ogłoszenia misji IGNIS nie miało szansy na prowadzenie w swoich dziedzinach badań, mających związek z kosmosem. Teraz to może się zmienić. IGNIS otwiera kosmiczne drzwi szczególnie badaczom z kręgów akademickich, ale nie tylko, ponieważ wśród eksperymentów są również te zaproponowane przez firmy komercyjne – wskazała Zambrzycka-Kościelnicka.

Zakwalifikowano dwa badania naukowców z WAT. Eksperyment „Immune Multicomics” polega na badanie wpływu środowiska kosmicznego (m.in. zmian w grawitacji podczas lotu, mikrograwitacji, promieniowania) na ekspresję genów i metylację DNA w jednojądrzastych komórkach krwi, istotnych dla układu odpornościowego człowieka.

Jak wyjaśnia Polska Agencja Kosmiczna, „ekspresja genów to proces odczytywania informacji genetycznej zawartej w DNA i wykorzystywania jej do wytworzenia białek lub RNA”. Natomiast metylacja DNA to proces biochemicznym, uczestniczący w regulacji ekspresji genów, który polega na dodawaniu grup metylowych (-CH3) do DNA.

Zostanie przeprowadzona „analiza RNA i DNA z próbek krwi pobranych przed lotem, w trakcie misji oraz po powrocie”. Eksperyment ten ma pomóc w zrozumieniu wpływu warunków kosmicznych „na zdolność organizmu do obrony przed infekcjami” oraz w ulepszeniu „obecnych immunoterapii, terapii przeciwzapalnych i przeciwdziałających starzeniu się”.

Drugie badanie WAT, które przeprowadzi Uznański-Wiśniewski to „Human Gut Microbiota”. Ma ono sprawdzić wpływ środowiska kosmicznego (m.in. stresu, promieniowania, mikrograwitacji) na mikrobiom jelitowy człowieka. Eksperyment ten polega na analizie „kompozycji mikrobiomu poprzez sekwencjonowanie DNA bakterii z próbek materiału astronauty przed lotem, w trakcie misji, oraz po powrocie”. Jak tłumaczy Polska Agencja Kosmiczna, sekwencjonowanie jest to „proces poznawania zapisu informacji genetycznej w DNA”.

Celem tego badania jest ulepszenie strategii żywieniowej astronautów podczas misji, a także zapewnienie utrzymania ich zdrowia oraz wydajności w trakcie i po zakończeniu misji.

W ramach misji IGNIS Sławosz Uznański-Wiśniewski przeprowadzi też eksperymenty opracowane przez prywatne przedsiębiorstwa, w tym przez Svantek z siedzibą w Warszawie. Ta polska firma przygotowała badanie „Wireless Acoustic”, które ma zademonstrować technologię pomiaru hałasu – dwóch mierników. 

Amerykańska Agencja Kosmiczna NASA korzysta już z jednego z dozymetrów Svantek na ISS. Polski naukowiec dokona pomiaru hałasu wykonywanego w module Columbus przy pomocy monitora akustycznego oraz osobistego dozymetru. Celem eksperymentu jest „stworzenie bezprzewodowych rozwiązań zdolnych do ciągłego monitorowania warunków akustycznych, co zwiększy bezpieczeństwo i komfort załóg kosmicznych”.

Działalność PAN w stolicy

- CBK PAN nie zdecydowało się na start w konkursie dot. eksperymentów misji IGNIS, ponieważ my de facto prowadzimy badania w kosmosie już od prawie 50 lat, więc to byłoby niesprawiedliwe z naszej strony, abyśmy próbowali zabrać to miejsce tym, dla których to była wielka szansa, którzy mogą dzięki temu rozwinąć skrzydła.

Pierwszy lot orbitalny Polaka – Mirosława Hermaszewskiego – sprawił, że jesteśmy czwartym narodem w kosmosie – przypomniała Zambrzycka-Kościelnicka. Jak dodała, „na tym wcale nie poprzestaliśmy”. 

- Mamy znakomitych uczonych biorących udział w największych europejskich projektach badawczych: misji Gaia, Solar Orbiter, JUICE i wielu innych. Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN ma wysokiej klasy obserwatorium usytuowane na pustyni Atakama. My, w CBK PAN prowadzimy badania Ziemi z przestrzeni kosmicznej i samego kosmosu. Ale też budujemy precyzyjne instrumenty badawcze, które do tej pory poleciały w kosmos na niemal stu międzynarodowych misjach – poinformowała.

Zambrzycka-Kościelnicka wskazała, że „nie oznacza to jednak, że misje załogowe są czymś niepotrzebnym”.

- One oczywiście są bardzo kosztowne, ale z jednej strony dają szansę na rozwój naukowcom, którzy bez tego musieliby ubiegać się o granty za granicą albo wyjechać. Teraz będą mogli prowadzić swoje badanie i mam nadzieję, że za tym pójdą kolejne – powiedziała.

Rozwój polskiej nauki

Rzecznik CBK PAN podkreśliła też, że „z drugiej strony ma to duży wymiar edukacyjno-psychologiczny”.

- Nareszcie możemy w bardzo szeroki sposób mówić o tym, że my ten „space” naprawdę mamy – oceniła. 

Lot polskiego specjalisty może mieć wpływ na dalszy rozwój polskiej nauki i kolejnych potencjalnych ekspertów.

- Wierzymy w to, że ta fantastyczna postać — doktor Sławosz — naukowiec i sportowiec, który zdecydowanie jest naszą wizytówką, sprawi, że ławy uczelni zaludnią się wszystkimi tymi, którzy mają nadzieję połączyć swoją przyszłość z szeroko rozumianym sektorem kosmicznym – podkreśliła Zambrzycka-Kościelnicka.

Polska misja IGNIS na ISS potrwa 14 dni. 

- Faktycznie misja jest krótka jak na czas prowadzenia eksperymentów naukowych, ale ich wyniki są już świetnym punktem wyjściowym do rozwijania obecnych badań i do budowania na ich podstawie przyszłych dużych projektów – oceniła rzecznik prasowa CBK PAN.

W międzynarodowej misji AX-4 wezmą udział 4 osoby: dowódca misji – Peggy Whitson (USA), specjaliści misji – Sławosz Uznański-Wiśniewski i Tibor Kapu (Węgry), pilot misji – Shubhanshu Shukla (Indie).

Umowa MRiT, ESA i Axiom Space

AX-4 to kolejna komercyjna załogowa misja Axiom Space. Uczestnictwo polskiego naukowca w tej wyprawie jest efektem umowy zawartej blisko dwa lata temu. 4 sierpnia 2023 r. ówczesny szef Ministerstwa Rozwoju i Technologii Waldemar Buda, szef Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) Josef Aschbacher oraz prezes i dyrektor generalny Axiom Space (amerykańska firma działająca w branży kosmicznej) Michael Suffredini podpisali porozumienie w sprawie lotu na ISS. Umowa dotyczyła przygotowania i przeprowadzenia polskiej misji technologicznej na ISS. W przygotowanie misji zaangażowała się też Polska Agencja Kosmiczna (POLSA), będąca agencją wykonawczą resortu rozwoju.