Piotr Wróblewski
Warszawa, wciąż nosząca ślady zniszczeń wojennych, wzbogaciła się o kolejny chroniony zabytek. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków (MWKZ) zdecydował o wpisaniu do rejestru nieruchomych zabytków zespołu budynków przy Al. Jerozolimskich 28, 30, 32 oraz Brackiej 16. To przykład jednej z najciekawszych powojennych realizacji w stolicy – próby pogodzenia socrealistycznych ambicji urbanistycznych z ocalałymi fragmentami wielkomiejskich kamienic.
„Historyczny zespół budowlany przy Al. Jerozolimskich to przykład podejmowanej w powojennej Warszawie próby połączenia dziedzictwa modernizmu, estetyki socrealistycznej z przedwojenną, w większości zniszczoną zabudową wielkomiejską” – podkreślił Marcin Dawidowicz, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Architektura między epokami
Budynki powstały w latach 1951–1955, w dużej mierze z wykorzystaniem ocalałych reliktów kamienic z końca XIX wieku. Projekt autorstwa Zbigniewa Stępińskiego i zespołu architektów związanych z Biurem Odbudowy Stolicy (m.in. Jerzego Łowińskiego, Jana Pełki, Jana Góreckiego i Józefa Bogusławskiego) przewidywał ujednolicenie fasad kilku kamienic i stworzenie monumentalnej pierzei od Nowego Światu po Bracką.
W efekcie powstała elewacja o spójnej estetyce, utrzymanej w klasycyzujących proporcjach, z geometrycznym detalem i boniowaniem w przyziemiu. Odtworzono także charakterystyczne popiersia Adama Mickiewicza i Aleksandra Puszkina autorstwa Andrzeja Pruszyńskiego.
Kamienice kupców i ministerstwa
Historia obiektów sięga końca XIX wieku. Na narożnej działce przy Brackiej 16 w latach 1882–83 powstała reprezentacyjna kamienica Augusta Störla, zaprojektowana przez Teofila Tytusa. Kolejne budynki – przy Al. Jerozolimskich 30 i 32 – wzniósł rosyjski kupiec Wsiewołod Istomin według projektu Adolfa Wolińskiego. Neorenesansowe kamienice zdobiły liczne detale, a jedna z nich otrzymała wspomniane popiersia wieszcza polskiego i rosyjskiego poety.
Po II wojnie światowej kamienice zostały częściowo zniszczone, a ich właścicieli zastąpiło państwo. Bracką 16 przejęło Ministerstwo Komunikacji, które przeprowadziło adaptację i nadbudowę. Odbudowa prowadzona w latach 1948–1955 łączyła przedwojenne fragmenty z nowymi konstrukcjami, a efektem była spójna pierzeja, wpisująca się w socrealistyczny język architektury tamtego czasu. Budynek, z racji charakterystycznej instalacji na szczycie, nazwano Domem pod Globusem.
Przez kolejne dekady budynki pełniły funkcje biurowe i usługowe. To tutaj mieściły się m.in. instytucje administracji publicznej. W latach 2010–2011 część oryginalnych detali została przykryta lub zmieniona, m.in. zamalowano cegłę licową i usunięto reklamowy globus z narożnika Brackiej. W 2025 roku przeprowadzono badania konserwatorskie, które ujawniły zachowane elementy powojennego wystroju – od fryzów i boniowania po sztukaterie stolarki okiennej.
Dziś w kompleksie mieszczą się m.in. Kuratorium Oświaty, Mazowiecki Urząd Wojewódzki i Urząd m.st. Warszawy.
Napisz komentarz
Komentarze