Prezydent Duda podpisał ustawę. Zlikwidowano „janosikowe”, a Warszawa zaoszczędzi miliardy

Jak przekazała Kancelaria Prezydenta w poniedziałek 21 października prezydent RP Andrzej Duda zdecydował się podpisać ustawę o dochodach samorządów terytorialnych. Projekt ten przygotowano jeszcze na początku miesiąca. Najbardziej oczekiwaną zmianą jaką wprowadza nowe prawo, jest likwidacja tzw. „janosikowego”. W jego miejsce wprowadzony zostanie „stabilny system finansowania samorządów”. W praktyce oznacza to, że od tej pory jednostki samorządu terytorialnego (JST) będą finansowane głównie z tytułu PIT oraz podatku CIT.

Czego dotyczy nowelizacja?

Od ponad dwóch dekad największe polskie miasta płaciły tzw. „janosikowe”, czyli ogromne sumy, które były kierowane do budżetów mniejszych samorządów. Jak określiła to „Rzeczpospolita”, jest to swoisty parapodatek, płacony przez metropolie tylko dlatego, że są metropoliami. W jego miejsce ma wejść mechanizm korekty zamożności. Polegać ma ona na obniżeniu kwoty zwiększonych dochodów z PIT i CIT.

Nowa ustawa sprawia, że finansowanie będzie liczone jako procent od dochodów podatników danego podatku z terenu danej JST, a nie - jak do tej pory - od podatku należnego, czyli po odliczeniu ulg i zwolnień. Dodatkowo samorządy będą uczestniczyć w podatku PIT pobieranym w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Udział w dochodach z PIT i CIT zastąpi częściowo subwencje ogólne z budżetu państwa.

Wprowadzone, nowe pojęcie „potrzeb finansowych JST” będzie w skrócie oznaczać finansowanie pięciu potrzeb:

• wyrównawczych;
• oświatowych;
• rozwojowych;
• ekologicznych;
• uzupełniających.

Ustawa zawiera metody kalkulacji wysokości każdej z tych potrzeb. Jeśli dochody z udziału w PIT i CIT danej JST okażą się niewystarczające do pokrycia wyliczonych potrzeb finansowych, samorząd dostanie subwencję ogólną z budżetu państwa.

Warszawa zaoszczędzi miliardy złotych?

Wreszcie przechodzimy do korzyści dla metropolii z likwidacji „janosikowego”. Jak szacuje ministerstwo finansów, dzięki zmianie prawa dochody samorządów mają wzrosnąć w 2025 roku o 16 mld zł. Dla Warszawy może to być „oszczędność” rzędu nawet dwóch miliardów złotych rocznie. 

Zmiany zawarte w nowelizacji mają wejść w życie w pełni dopiero w 2026 roku.

– 14 lat od zainicjowania akcji „STOP Janosikowe”, możemy ogłosić koniec tego niesprawiedliwego i krzywdzącego podatku. Za nami lata ciężkiej pracy, w tym zebranie ponad 150 tys. podpisów pod obywatelskim projektem ustawy zmniejszającej „Janosikowe” oraz szereg działań, mających na celu uświadamianie rządzącym i obywatelom, że obecny system ogranicza rozwój polskich samorządów. Tym bardziej należy docenić inicjatywę ministra finansów Andrzeja Domańskiego, który nie tylko dostrzegł problemy samorządów, ale wprowadził rozwiązania realnie poprawiające finanse JST – podkreśla Rafał Szczepański, prezes Stowarzyszenia STOP Janosikowe.