Powstanie Warszawskie

Gdy Powstanie Warszawskie dobiegło końca, ludność stolicy została wypędzona. Nieliczni ukryli się jednak w ruinach i przetrwali do czasu wejścia do miasta radzieckich żołnierzy. W dniu 81. rocznicy wybuchu Powstania, przypominamy historie „robinsonów warszawskich".

Warszawianki i warszawiacy oddali hołd Powstańcom Warszawskim w Godzinę „W”, symbolizująca czas początku heroicznego zrywu niepodległościowego. W piątek, 1 sierpnia o godzinie 17 w 81. rocznicę tych wydarzeń cała stolica zamarła na minutę. Stanęły samochody, komunikacja miejska i przechodnie. Wszyscy oddali cześć bohaterom 1944 roku.

Choć Powstanie Warszawskie miało zacząć się w całym mieście o 17:00, na Żoliborzu pierwsze strzały padły wiele wcześniej. Młodzi Polacy zostali zaskoczeni przez niemiecki patrol i otworzyli ogień. Choć pierwsza bitwa została wygrana, przedwczesny start okazał się tragiczny w skutkach.

W wieku 92 lat zmarła Ludwika Mendelska, która w trakcie Powstania Warszawskiego służyła jako sanitariuszka. Będąc wtedy 12-letnią dziewczynką, pomagała rannym w szpitalu polowym, gdzie opatrywała rannych, chodziła po wodę dla powstańców czy gotowała.

1 sierpnia o godz. 17:00 w Warszawie zabrzmią syreny alarmowe. Cała Warszawa stanie na minutę - w tym autobusy, tramwaje, metro i mieszkańcy. To właśnie tego dnia, 81 lat temu w tzw. godzinę „W” oficjalnie rozpoczęło się Powstanie Warszawskie.

„Dla nas, dla służby pomocniczej Szarych Szeregów najcięższe było noszenie jedzenia i wody głodnym. Trudno to sobie wyobrazić, jak do głodnego człowieka przychodziło się z jedzeniem. (…) Dla mnie najważniejszą rzeczą była wizyta w szpitalu powstańczym i widok leczenia bez środków znieczulających, nie jęki, a prawie wycie z bólu, zakrwawieni lekarze; i w tym piekle harcerki Szarych Szeregów, wycierające ciągle podłogę” – opowiadał w rozmowie z Raportem Warszawskim Ryszard Cholewa ps. „Rysiek”, który jako dziecko był świadkiem i uczestnikiem działań powstańczych w 1944 roku.

„Ledwo skończyło się nabożeństwo, rozszalał się atak. Dwanaście godzin bez przerwy. Piekło kompletne” – zapisała 2 września 1944 r. Maria Umińska, ps. „Myszka”. Jej dziennik, pisany na skrawkach papieru w ruinach gmachu PKO, to nie tylko relacja z walk, ale też opowieść o głodzie, biurokracji w ogniu i kobiecej samotności w Powstaniu. Po latach dokument odnalazł się w archiwach IPN – skonfiskowany przez UB.

„Prawda historyczna jest jak statek – jeśli minimalnie zboczymy z kursu, możemy dopłynąć na inny kontynent” – mówi Rafał Szczepański, prezes Fundacji Pamięci o Bohaterach Powstania Warszawskiego. W przededniu 81. rocznicy wybuchu walk Fundacja otwiera plenerową wystawę „Uciec z piekła – ostatnie dni Starego Miasta w Powstaniu Warszawskim”, która przypomina dramatyczne losy cywilów i żołnierzy w rejonie ulic Bielańskiej i Senatorskiej. Dlaczego ewakuacja kanałami była ostatecznością? Jak wyglądał heroiczny, choć nieudany plan wydostania się z kotła staromiejskiego? I czemu dziś, gdy Powstanie bywa mitologizowane, tak ważne jest pokazywanie trudnej prawdy? O walce z fałszowaniem historii, zapomnianych bohaterach i moralnej przewadze Polaków nad nazistowskim okrucieństwem – rozmawiamy z Rafałem Szczepańskim. Wystawę można oglądać do 2 października przy ul. Bielańskiej 12, w sąsiedztwie dawnego Banku Polskiego – jednego z symbolicznych miejsc powstańczej walki.

„W ciągu 63 dni - każdy dzień był inny. W pierwszych dniach była euforia, że możemy chodzić z polskimi flagami. To był niesamowity entuzjazm. A później były wszystkie trudy, związane też z głodem” – wspomina w rozmowie z Raportem Warszawskim Janusz Maksymowicz ps. „Janosz”. W tym roku przypada 81. rocznica Powstania Warszawskiego. Chociaż już niewiele osób może pamiętać tamte dni, to stolica wciąż oddaje hołd uczestnikom zrywu.

1 sierpnia, podczas obchodów 81. rocznicy Powstania Warszawskiego, nad stolicą przelecą piloci Areoklubu Polskiego i Areoklubu Warszawskiego. W przygotowanym z ich inicjatywy specjalnym pokazie narysują białą smugą znak Polski Walczącej.