Mokotowska ikona brutalizmu została zabytkiem

Ikona brutalizmu została zabytkiem

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków (MWKZ)  przekazał informację o wpisaniu do rejestru zabytków ikonę warszawskiego brutalizmu. Chodzi o budynek dawnego Centralnego Domu Handlowego „Dom Książki Universus”, wznoszący się przy ul. Belwederskiej 20/20 na warszawskim Mokotowie.

Zdaniem konserwatora „Universus” stanowi jedną z najciekawszych późnych realizacji nurtu powojennego modernizmu na terenie Warszawy. 

„Obiekt projektowany pierwotnie jako pawilon wystawowy, przystosowany do potrzeb domu handlowego, wpisuje się w nurt poszukiwań formalnych charakterystycznych dla lat 70. XX w, których najciekawsze realizacje znalazły swoje odzwierciedlenie m. in. w obiektach handlowych. Z uwagi na fakt, iż jest to jednostkowa realizacja, nieznajdująca bezpośrednich analogii w architekturze stolicy, jego identyfikacja stylowa wymaga odwołania do najważniejszych zjawisk światowej architektury powojennej” - czytamy w komunikacie MWKZ.

Budynek został wzniesiony w latach 1975-1980 wg projektu Leszka Sołonowicza we współpracy z architektami Ryszardem Lisiewiczem i Arkadiuszem Sitarskim, odpowiedzialnym za charakterystyczną bryłę budynku. Za wnętrza odpowiadał artysta plastyk Włodzimierz Karczmarzyk. W projekcie uczestniczyli również inżynierzy Wiktorr Humięcki, Zbigniew Lupa i Jan Laskowski.

„Mister Warszawy” i „Sześcian roku”

Budynek uznawany jest za jedno z największych osiągnięć projektowych architekta Leszka Sołonowicza, obok takich realizacji jak warszawski hotel Victoria czy Studencki Dom Kultury „Stodoła”.

Wartość artystyczną gmachu doceniono jeszcze na etapie projektowym, za co Sołonowicz otrzymał nagrodę „Sześcian roku” w 1975 roku. Z kolei po finalizacji prac i oddaniu budynku do użytku, architekt otrzymał kolejną nagrodę za najlepszy obiekt 1980 roku, pn. „Mister Warszawy”.

„Universus” uznawany jest za jedną z ostatnich tak znaczących budowli na terenie Warszawy utrzymanych w duchu modernizmu (rygoryzm podziałów geometrycznych) oraz jeden z nielicznych przykładów polskiej interpretacji brutalizmu (monumentalizm bryły, surowość formy, świadomy antyestetyzm). Tym samym  zdaniem konserwatora obiekt stanowi dzieło zamkniętej epoki zarówno pod kątem rozwiązań stylistycznych (powojennym modernizm) jak również historycznym (budownictwo usługowe epoki socjalizmu).

Nie odbyło się bez perturbacji

Pierwsza wersja projektu pawilonu została opracowana ok. 1972 r. przez Leszka Sołonowicza we współpracy z architektami Januszem Pukaczewskim i Jerzym Semeniukiem oraz inżynierami Wiktorem Humięckim i Ryszardem Piekarskim. Zaprojektowany przez zespół Pawilon wystawowy ZSRR stanąć miał przy skrzyżowaniu ul. Świętokrzyskiej i al. Jana Pawła II (wówczas Marchlewskiego), w sąsiedztwie pawilonu meblowego „Emilia”. Kolejny projekt, już z przeznaczeniem na Dom Książki, dotyczył lokalizacji przy skrzyżowaniu ul. Belwederskiej i Gagarina. Wykonany został przez Miejskie Biuro Projektów „Progrim”, wybór miejsca budowy zatwierdzono decyzją z końca 1974 r. Realizacja projektu, rozpoczęta w 1975 r. zakończona miała być 22.07.1977 r.

Prace budowlane i aranżacyjne ukończono dopiero w 1980 r., otwarcie największego w kraju lokalu Domu Książki nastąpiło 16.01.1981 r. Dom Handlowy pełnił swoją funkcję do lat 90. XX w. Wraz z likwidacją przedsiębiorstwa Dom Książki zakupiony został przez firmę prywatną. Od lat 90. XX w. na potrzeby nowych najemców przeprowadzono szereg adaptacji i modernizacji. Obecnie w budynku znajduje się zespół studiów postprodukcji dźwięku i obrazu.